THE HEALING WATERS OF SAINT TRIDUANA
St. Triduana (also Triduna, Tradwell), one of the most venerated female saints of Scotland, lived between the fourth and the eighth centuries. Despite the fact that Scottish people from the mainland and the isles off the Scottish shores used to make pilgrimages to the holy sites associated with the venerable woman over the centuries, almost no concrete details of this saint’s life survive. According to the most popular legend, St. Triduana was a holy virgin born in the city of Colossae in Phrygia in Asia Minor in the fourth century. Later she became a nun and together with several fellow-sisters and the saintly Bishop Regulus of Patras in Greece travelled to Scotland where they brought a part of the relics of the Apostle Andrew the First-Called.
In Scotland St. Triduana led an ascetic life together with two other holy anchoresses at a spot called Roscoby in the former region of Forfarshire (now the council area of Angus). Beloved and venerated by everybody, St. Triduana healed people who came to her of eye infections. According to one legend, a local king named Nechtan fell in love with the beautiful Triduana. Having learned that the king loved her for her fine eyes, the virgin tore them out and gave them to the King. It is a late legend, but the truth is that Christians did believe that the Lord bestowed on her the ability to heal blindness.
The holy maiden of God Triduana reposed in the village of Restalrig near Edinburgh (now a village within the city of Edinburgh) where she spent the final years of her life. The holy relics of this saint were venerated at the site of her death in Restalrig though some of her relics may have been kept in Aberdeen as well. Near her church at Restalrig there existed a famous holy well of St. Triduana which cured all sorts of eye complaints. Numerous pilgrims came to her shrine at Restalrig throughout the Middle Ages. During the Scottish Reformation the shrine was destroyed in 1560.
Today Restalrig is still a quiet and peaceful place and there is a parish church in honor of St. Margaret and a chapel attached to its south-west corner in honor of St. Triduana, the wonderworker of all Scotland. Archeological excavations carried out in recent times proved that a holy well of St. Triduana existed in Restalrig with a church built over it. The church consisted of two storeys; it also had a chapter house and a piscina (a stone basin near the altar in Catholic and pre-Reformation churches for draining water used in the Mass) installed just over or near the well. The church was greatly honored and endowed by several medieval kings of Scotland. The first mention of Restalrig church, which housed the saint’s relics, dates back to the twelfth century.
The church was rebuilt or extensively enlarged in the fifteenth century by order of King James III of Scotland (1451-1488). This grew into one of the most splendid churches in all Scotland, richly adorned, with an excellent choir, and having thirty-two altars. James III also founded the royal chapel of St. Triduana there in 1477, and it was completed by 1487. It consisted of two chapels: the upper and lower ones, the lower part being used as a vault. During the Reformation the splendid Restalrig church was nearly completely destroyed and the relics disappeared.
It was only in 1836 that the parish church was rebuilt for the villagers by the architect William Burn (who also used some of the materials of the original church) and was dedicated in honor of St. Margaret. The miraculously surviving hexagonal lower chapel of St. Triduana (the lower part of the royal chapel founded by King James) was rediscovered later in the same century, and this unique gem was also restored in 1907. This ancient chapel (also sometimes called “aisle” and “well-house”) still preserves its medieval charm and glory inside and is crowned by a statue of its patron-saint, Triduana. The church and chapel belong to the Church of Scotland. Now this place is again a destination for pilgrimages.
There are many stories relating the miraculous help of St. Triduana down the centuries. Some of them can be found in the Acta Sanctorum (“Acts of the Saints”)—the encyclopedic collection of Lives of Saints with a critical examination in sixty-eight volumes, which was created between 1643 and 1940 by Jesuits. According to one story, a certain woman who lived in England lost her eyesight. St. Triduana appeared to her in a vision and commanded to go to Restalrig as soon as possible and pray there before her shrine with the relics. The woman obeyed the command—and was miraculously healed. Later a daughter of the same woman lost her eyesight too—she prayed to the saint and her vision was restored. Another time, Bishop John of Caithness, who lived in the twelfth century, was blinded by a Count of Orkney as a punishment for some misdeed and his tongue was pulled out. Bishop John visited the tomb of St. Triduana, and his sight and speech were completely recovered.
Outside Ristalrig, Triduana is the patron-saint of Kintradwell (called after her) in Caithness. Chapel dedications to this saint are also known at Loth (St. Trolla’s) in Sutherland, the Scottish Highlands region, and at Ballachly in Caithness. As for Ballachly, the latest archeological excavations have proved the existence of a very early monastic settlement, a chapel, a Christian cemetery and crosses on this site. In all probability there was a monastery or a church there which even predated St. Columba’s mission!
But the second most important shrine associated with our saint was on Papa Westray—one of the Orkney Islands in Scotland, where nowadays only ruins of the walls of her medieval chapel can be seen. In the past it was one of the most popular holy places in Orkney.
Historical documents from the eighteenth century contain records of countless cases of miracles that have occurred there from olden times. Though by that time Orcadians had long adopted Protestantism (and as we know followers of this confession do not venerate saints as a rule), the influx of pilgrimages to Papa Westray did not cease for centuries after the Reformation. For example, one young man in the eighteenth century lost his eyesight—he travelled to Papa Westray, washed his face in the loch (lake) near the saint’s chapel and was cured. And this is a very common example of miracles.
According to evidence from the post-Reformation period, many believers would still bring small stones or coins to the chapel of St. Triduana and thank her for her help. Often those suffering from eye diseases came to Papa Westray again and again until they were completely healed. Even as late as the nineteenth century believers continued to flock to the saint’s chapel ruins in order to pray and ask for healing, and local Presbyterian pastors were not able to prevent them from doing this. St. Triduana is depicted on stained glass of the twelfth-century St. Magnus Cathedral (the Church of Scotland) in the town of Kirkwall on Orkney—it is the most northerly cathedral in Britain.
There are interesting similarities between the story of Saint Triduana and that of Saint Brigid of Ireland. Both saints are closely associated with wells and springs, and both existed around the same time. King Nechtan, who was gifted Triduana’s eyes, once famously sought the prayers of St Brigid whilst living in exile in Ireland, and was restored to his kingdom. One of the many miracles attributed to Saint Brigid of Ireland, recalled in a 9th century biography, is similar to the story of Triduana:
After Brigid promised God a life of chastity, her brothers were annoyed at the loss of a bride price. When she was outside carrying a load past a group of poor people, some began to laugh at her. A man named Bacene said to her, “The beautiful eye which is in your head will be betrothed to a man though you like it or not.” In response, Brigid thrust her finger in her eye and said, “Here is that beautiful eye for you. I deem it unlikely that anyone will ask you for a blind girl.” Her brothers tried to save her and wash away the blood from her wound, but there was no water to be found. Brigid said to them, “Put my staff about this sod in front of you”, and after they did, a stream came forth from the ground. Then she said to Bacene, “Soon your two eyes will burst in your head”, and it happened as she said.
In The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore, Patricia Monaghan suggests that Triduana could be a localised name for the Celtic goddess Brigid, who St Brigid is a Christianisation of. Brigid’s triple goddess aspect may be reflected in Triduana’s name – tri meaning three, and eudannach meaning having many faces.
UZRDAWIAJĄCE WODY ŚW. TRIDUANA
Św. Triduana (także Triduna, Tradwell), jedna z najbardziej czczonych świętych Szkocji, żyła między IV a VIII wiekiem. Mimo że Szkoci z kontynentu i wysp u wybrzeży Szkocji pielgrzymowali przez wieki do świętych miejsc związanych z czcigodną kobietą, nie zachowały się prawie żadne konkretne szczegóły z życia tej świętej. Według najpopularniejszej legendy św. Triduana była świętą dziewicą urodzoną w mieście Kolosy we Frygii w Azji Mniejszej w IV wieku. Później została zakonnicą i wraz z kilkoma współsiostrami oraz świętym biskupem Regulusem z Patras w Grecji udała się do Szkocji, gdzie przywiozła część relikwii apostoła Andrzeja Pierwszego Powołanego.
W Szkocji św. Triduana prowadziła życie ascetyczne wraz z dwiema innymi świętymi kotwicami w miejscu zwanym Roscoby w dawnym regionie Forfarshire (obecnie obszar gminy Angus). Kochana i czczona przez wszystkich św. Triduana uzdrawiała ludzi, którzy przychodzili do niej z infekcjami oczu. Według jednej z legend w pięknej Triduanie zakochał się miejscowy król Nechtan. Dowiedziawszy się, że król kocha ją za jej piękne oczy, Dziewica wyrwała je i oddała królowi. To późna legenda, ale prawda jest taka, że chrześcijanie rzeczywiście wierzyli, że Pan obdarzył ją mocą uzdrawiania ślepoty.
Święta Dziewica Boża Triduana spoczęła we wsi Restalrig niedaleko Edynburga (obecnie wieś w mieście Edynburg), gdzie spędziła ostatnie lata swojego życia. Święte relikwie tej świętej czczono w miejscu jej śmierci w Restalrig, chociaż niektóre z jej relikwii mogły być również przechowywane w Aberdeen. W pobliżu jej kościoła w Restalrig znajdowała się słynna święta studnia św. Triduany, która leczyła wszelkiego rodzaju dolegliwości oczu. Przez całe średniowiecze do jej sanktuarium w Restalrig przybywało wielu pielgrzymów. Podczas szkockiej reformacji świątynia została zniszczona w 1560 roku.
Dziś Restalrig jest nadal cichym i spokojnym miejscem. Znajduje się tu kościół parafialny ku czci św. Małgorzaty oraz kaplica dołączona do jego południowo-zachodniego narożnika ku czci św. Triduany, cudotwórcy całej Szkocji. Prowadzone w ostatnich czasach wykopaliska archeologiczne wykazały, że w Restalrig istniała święta studnia św. Triduany, a nad nią zbudowano kościół. Kościół składał się z dwóch kondygnacji; posiadał także kapitularz i piscina (kamienna misa w pobliżu ołtarza w kościołach katolickich i przedreformacyjnych do odprowadzania wody używanej podczas mszy) zainstalowana tuż nad lub w pobliżu studni. Kościół został wielce uhonorowany i obdarowany przez kilku średniowiecznych królów Szkocji. Pierwsza wzmianka o kościele Restalrig, w którym znajdowały się relikwie świętego, pochodzi z XII wieku.
Kościół został przebudowany lub znacznie powiększony w XV wieku na polecenie króla Szkocji Jakuba III (1451-1488). Wyrósł on na jeden z najwspanialszych kościołów w całej Szkocji, bogato zdobiony, ze znakomitym chórem i posiadający trzydzieści dwa ołtarze. Jakub III ufundował tam także w 1477 r. kaplicę królewską św. Triduany, którą ukończono do 1487 r. Składała się z dwóch kaplic: górnej i dolnej, przy czym dolna część pełniła funkcję sklepienia. W czasie reformacji wspaniały kościół Restalrig został niemal całkowicie zniszczony, a relikty zniknęły.
Dopiero w 1836 roku kościół parafialny został przebudowany dla mieszkańców wsi przez architekta Williama Burna (który wykorzystał także część materiałów pierwotnego kościoła) i poświęcony ku czci św. Małgorzaty. Cudem ocalała sześciokątna dolna kaplica św. Triduany (dolna część kaplicy królewskiej ufundowanej przez króla Jakuba) została ponownie odkryta później w tym samym stuleciu, a ten wyjątkowy klejnot również został odrestaurowany w 1907 r. Ta starożytna kaplica (czasami nazywana także „nawą ” i „studnia”) wciąż zachowuje swój średniowieczny urok i świetność w środku, a zwieńczeniem jest posąg jego patronki, Triduany. Kościół i kaplica należą do Kościoła Szkocji. Teraz to miejsce znów jest celem pielgrzymek.
Istnieje wiele historii opowiadających o cudownej pomocy św. Triduany na przestrzeni wieków. Niektóre z nich można znaleźć w Acta Sanctorum („Dzieje Świętych”) – encyklopedycznym zbiorze Żywotów Świętych z krytycznym omówieniem w sześćdziesięciu ośmiu tomach, tworzonym w latach 1643–1940 przez jezuitów. Według jednej z historii pewna kobieta mieszkająca w Anglii straciła wzrok. Św. Triduana ukazała się jej w wizji i nakazała jak najszybciej udać się do Restalrig i tam pomodlić się przed jej sanktuarium z relikwiami. Kobieta usłuchała polecenia i została cudownie uzdrowiona. Później córka tej samej kobiety również straciła wzrok – modliła się do świętego i odzyskała wzrok. Innym razem żyjący w XII wieku biskup Jan z Caithness został oślepiony przez hrabiego Orkadów w ramach kary za jakiś występek i wyrwano mu język. Biskup Jan odwiedził grób św. Triduany i całkowicie odzyskał wzrok i mowę.
Poza Ristalrig Triduana jest patronką Kiintradwell (zwanej jej imieniem) w Caithness. Dedykacje do kaplic tego świętego znane są także w Loth (St. Trolla’s) w Sutherland w regionie Scottish Highlands oraz w Ballachly w Caithness. Jeśli chodzi o Ballachly, najnowsze wykopaliska archeologiczne wykazały istnienie w tym miejscu bardzo wczesnej osady klasztornej, kaplicy, cmentarza chrześcijańskiego i krzyży. Najprawdopodobniej znajdował się tam klasztor lub kościół, który istniał jeszcze przed misją św. Kolumby!
Ale druga najważniejsza świątynia związana z naszą świętą znajdowała się na Papa Westray – jednej z Orkadów w Szkocji, gdzie obecnie można zobaczyć jedynie ruiny murów jej średniowiecznej kaplicy. W przeszłości było to jedno z najpopularniejszych świętych miejsc na Orkadach.
Dokumenty historyczne z XVIII wieku zawierają wzmianki o niezliczonych przypadkach cudów, jakie miały tu miejsce od dawnych czasów. Choć do tego czasu Orkadianie już dawno przyjęli protestantyzm (a jak wiemy, wyznawcy tego wyznania z reguły nie czczą świętych), napływ pielgrzymek do Papa Westray nie ustał przez wieki po reformacji. Na przykład pewien młody człowiek w XVIII wieku stracił wzrok – udał się do Papa Westray, umył twarz w jeziorze w pobliżu kaplicy świętego i został uzdrowiony. I to jest bardzo częsty przykład cudów.
Według świadectw z okresu poreformacyjnego wielu wierzących nadal przynosiło do kaplicy św. Triduany drobne kamyki lub monety i dziękowało jej za pomoc. Często osoby cierpiące na choroby oczu przychodziły do Papy Westraya raz po raz, aż do całkowitego wyzdrowienia. Jeszcze w XIX wieku wierzący nadal gromadzili się w ruinach kaplicy świętego, aby się modlić i prosić o uzdrowienie, a miejscowi prezbiteriańscy pastorzy nie byli w stanie im temu przeszkodzić. Św. Triduana jest przedstawiona na witrażach XII-wiecznej katedry św. Magnusa (kościoła Szkocji) w mieście Kirkwall na Orkadach – jest to najbardziej wysunięta na północ katedra w Wielkiej Brytanii.
Istnieją interesujące podobieństwa między historią św. Triduany a historią św. Brygidy irlandzkiej. Obaj święci są ściśle związani ze studniami i źródłami i obaj istnieli mniej więcej w tym samym czasie. Król Nechtan, obdarzony oczami Triduany, mieszkając na wygnaniu w Irlandii, zasłynął z prośby o modlitwy św. Brygidy i został przywrócony do swojego królestwa. Jeden z wielu cudów przypisywanych św. Brygidzie Irlandzkiej, wspomniany w biografii z IX wieku, jest podobny do historii Triduany:
Kiedy Brygida obiecała Bogu życie w czystości, jej bracia poirytowali się utratą ceny za pannę młodą. Kiedy wychodziła na zewnątrz, niosąc ładunek obok grupy biednych ludzi, niektórzy zaczęli się z niej śmiać. Rzekł do niej mężczyzna imieniem Bacene: „To piękne oko, które jest w twojej głowie, zostanie zaręczone z mężczyzną, czy ci się to podoba, czy nie”. W odpowiedzi Brigid wsunęła jej palec w oko i powiedziała: „Oto dla ciebie to piękne oko. Uważam za mało prawdopodobne, aby ktoś poprosił cię o niewidomą dziewczynę. Bracia próbowali ją ratować i zmyć krew z rany, ale nie było wody. Brygida powiedziała do nich: „Połóżcie moją laskę na tej darni przed wami”, a gdy to zrobili, z ziemi wypłynął strumień. Potem powiedziała do Bacene: „Wkrótce dwoje oczu pęknie ci w głowie” i stało się, jak powiedziała.
W The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore Patricia Monaghan sugeruje, że Triduana może być lokalną nazwą celtyckiej bogini Brygidy, której św. Brygida jest chrystianizacją. Aspekt potrójnej bogini Brygidy może być odzwierciedlony w imieniu Triduany – tri oznacza trzy, a eudannach oznacza posiadanie wielu twarzy.
